''Kendimizi rahat hissettiğimiz her an bir konfor alanı içerisindeyizdir.
İçinden çıkmaz, o alana da kimse dokunsun istemeyiz. Konfor alanı; kişinin
alıştığı düzeni koruyarak, risk almaktan kaçındığı, kendisini güvende
hissettiği etrafı görünmez duvarlarla çevrili bir alandır. Ancak içinden
çıkmaz istemediğimiz bu alan daha sonra içinden çıkılmaz bir hale dönüşür. ''
Gaia Dergi yazarlarından Gizem Yıldırım'ın 7 Ekim 2016 tarihli son yazısı böyle başlıyor. Konfor alanını işgal et! diyen Yıldırım'ın yazısının tamamını okumalısınız:
Zihnimin derinlerinde –ya da belki sığ kısımlarında- bir
düşünce yakaladım mı, onu kaybetmemek için bir uğraş veriyorum önce. Uçup
gitmesin, ‘’dilimin ucunda’’ dediğim ama asla söyleyemediğim sözcükler gibi yok
olmasın diye pür dikkat o düşüncenin içeriğine dalıyorum. Sonra fikir –nasılsa-
kendiliğinden bir çözüme, yoruma ulaşıyor. İşte tam o an; bana mucizevi gelen bir
şekilde bir şeyleri çözdüğümü hissettiğim tam o an, acı çekmeye başlıyorum.
Gözlerim bir eşyanın varlığının farkında bile olamayabiliyor, zira gözlerim
boşluğun bile tanımlamak için yetersiz kaldığı bir yere –bak adını koyamadım-
bakmış oluyor.
Yorumladığım ve doğru ya da hiç değilse farklı olduğunu
düşündüğüm bu fikri bulabilmem, evvela kendimi farklı hissettiriyor. Dışarıdaki
yahut yan odamdaki insanların bilmediği, görmediği, sesini ve kokusunu tahmin
dahi edemeyecekleri bu ‘’şey’’i kalabalıklar arasında yalnız benim çözdüğüme
inanıyorum. Ve birkaç saniye bu durumun zevkine kapılıyorum, ama yalnızca
birkaç saniye. Sonra hemen, bu duygunun beni neye dönüştürebileceği, bana ne
yapabileceği hakkındaki yargılarım tekrar kendime gelmemi ve kendim hakkında
olumlu pek bir şey düşünmememi sağlıyor. Evet, ‘’sağlıyor’’ diyorum, çünkü
bunun olumlu bir şey olduğuna inanıyorum. Kendi yargıcı olmayan insanlar,
başkalarının yargıcı oluyorlar. Kendini yargılamayan insan, bu kotayı
diğerlerini eleştirmekle dolduruyor. Aman ne eleştiri...
İşte yine böyle bir düşünceye ve düşünceyi yorumlamaya
sahibim. Şimdi, bu an, bu gece. Artık insanlarla aramda milyonlar var ya da ben
öyle hissediyorum. Ama zaten her şey ‘’o anda’’ kendini nasıl hissettiğinle
alakalı değil mi? En büyük düşünürler dahi, aşk acısı çekerlerken kendi
öğretileri hakkında kendileriyle çelişkiye düşmezler mi? Hissediyorum ki, şu an
aklımda dolanan düşünce ve vardığım yorum bana bir özellik, bir ayrıcalık
katıyor. Bunu elbette şimdi değil, o düşünce kafamın içinde dolanırken –ve birkaç
saniyeliğine- hissediyorum. Çocukluğumdan beri kendim hakkında bildiğim yegâne
şey; zararıma da olsa, yararıma da olsa bir şeylerin ardını merak etmek,
topluluklar içinde ağza gelen sözlerin ötesinde, dile gelmeyen ve yalnız
kalmadıkça da gelmeyecek olan sözleri araştırmak. Duyduğum, gördüğüm, okuduğum
şey zihnimin mağarasında sıkı bir denetimden geçmeden oturma iznini alamıyor.
Bu denetimi kurdum, çünkü bunu yapan zihnin aynı şekilde bir cani olabileceğini
de biliyorum. Ve çocukluğumdan beridir hakkımda bildiğim ‘’ikinci yegâne’’ şey,
bundan korktuğumdur. Evet, her lafa bir cevabı olan, söyleyen ama asla
yeterince düşünmeyen, eleştirisini konumun ya da paranın getirdiği rahatlıkla yapan
insanlar gördüm. Kendilerinden daha üst bir mevki yanlarında bulunmadıkça
kendilerini kral, padişah, herhangi bir konuda en çok bilen yaptıklarını
gördüm. Ve ne yazık ki bu, bir sanatkârın ukalalığına benzemiyordu. Bu düpedüz
soygundu. Dünyanın bugünkü haline gelmesindeki başat etmenlerden biriydi.
Yazımı masallara bağlamadan, ilk cümlelerimde sözünü ettiğim
şu düşünce ve onun yorumu hakkında size açılsam iyi olur. Bir kere bu düşünme
serüveni, karmaşık ve üzerimde yoğun hisler bırakan bir serüven olduğu için,
söze neyle, nasıl başlarsam başlayayım yetersiz ve çocuksu geliyor. Ama bunu
paylaşmalıyım. Üç beş kişinin ötesinde okuyanın ya da üzerine düşünenin
olmayacağını öngörüyor olsam bile.
Düşüncem; çağımızın halleri üzerinedir. Yatağına çekilip
lambayı söndüren ve kitap okumak için bir diğer ışığı açan okurlar günden güne
azalıyor. Böyle bir şeyi belki de artık kimseye kabul ettiremezsiniz. Araştırma
deseniz; kiminin vakti yok, kiminin sabrı, kimi de mühim görmüyor bu tip bir
eylemi. Belki dünya bundan bir elli sene önce de böyle insanlarla doluydu, ama
bugün istatistikler, haberler bize gösteriyor ki bu ne menem olduğunu
bilemediğim(iz) bir çağ. Kültürler yok edilmekte, geleneklerin para hırsı
altında ezilecek bir yeri dahi kalmadı. Hepsinden de mühimi; buna karşı bir
alternatif yaratacak insanların, yani televizyon izlemeyip radyo dinleyen, en
çok satılanları değil dünya ve Türk klasiklerini okuyan, telefonundaki uyduruk
not defterini değil gerçek bir not defterini kullanan, yazları klüplerde
çalması için yapılan albümleri değil hakikaten bir sanatkârın beste ve
sözlerini dinleyen insanların yok oluyor olması ya da serpilip gelişememesidir.
Bu boşlukta bizi eğitecek, nitelikli bilgi ve kitaplara yönelmemizi sağlayacak
hocalar neredeler? Öğrencisine nasıl yaklaşacağını bilen ve otoritesini
sevgiden alan o hocalar artık neredeler? ‘’Paranın tuncu, insanın piçi’’ mi artık
ve sonsuza dek?
İşte böyle bir çağın hastalığını hepimiz belirli izlerle
taşıyorken, bitmek tükenmek bilmez bir para kazanma ve harcama hırsı bütün
dünyayı kasıp kavururken, en kötüsü de insanların merakları ölmeye yüz
tutmuşken, yapılacak en kötü şey; bu dünya üzerinden bir şeyleri estetize
etmektir. Hepimiz Big Fish filmindeki
o huzurlu ve mutlu köyde olsaydık, evet belki o zaman yıldızlara şiirler
yazabilir ya da kuşların cıvıltısı ve bahar arasında bir paralellik
görebilirdik. Ama ben hali hazırda ne bir yıldız görüyorum, ne bir kuş, ne de
bir bahar esintisi. Daha doğrusu onların tekrar kazanılması gerekiyor. Çünkü ay
da hep yerindedir, güneş de. Rüzgâr eseceği, deniz verdiklerini alacağı zamanı
bilir. Çiçekler açar, çiçekler kapanır. Sararır yapraklar, tekrar açılır. Bahar
da gelir, yaz da. Bizi çevreleyen tabiat, görevini her zaman tam zamanında
yapacaktır. Değişen, kirlenen ve kirleten biziz, bizleriz. İnsan evladı! Evet,
yıldızlara da şiir yazılacak gün gelir, ama bunun için önce yaşamın içindeki
yıldızları bulmamız gerekmez mi? Evet, çiçekleri koklayacak günler gelir, ama önce
çiçekler, hem mecaz hem de gerçek anlamda çiçekler için toprağı, hem mecaz hem
de gerçek manada toprağı sulamamız gerekmez mi? Kuşların cıvıltısıyla bahtiyar
olacağımız günler gelir, fakat önce kanadın ve uçmanın ne olduğunu ve buna
neden ihtiyacımız olduğunu bilmemiz gerekmez mi?
Öyleyse bu dünyaya ve onun insanlarına bugün yapılacak en
kötü şey, bu dünyayı ve onun insanlarını estetize eden filmler, müzikler,
yazılar meydana getirmektir! Bizler bugün, ismi asla konmayacak olan bir ‘’dönüşüm’’e
girebilmek için gerçekleri olduğu gibi görmeliyiz. Ve çevremizi saran ve
bizlere gerçekleri göstermekle yükümlü olması gereken şeyler hiç durmadan
hayatı ve onun insanlarını estetize etmeye devam ediyorlar! Pop, villalarda
geçen ve hiç kimsenin parasız kalmadığı diziler, aptal komedi filmleri, zippo
çakmağa olan zaaf… Hepsi boş laf! Hepsi kendimizde görmek istediğimiz ama bunu
bir eşya, bir figür ile gerçekleştirdiğimiz şeyler. O halde soru şudur; eşya mı
yaşıyor, biz mi? Giydiğimiz t-shirtler ve onlara yüklediğimiz anlamlar… O halde
soru şu; biz mi o t-shirt ü aldık yoksa o mu bizi –çemberine- aldı? Yirminci
birinci yüzyıl insanı ve de özellikle genci, bu arafın içinden nasıl
kurtulacak? Sahip olması gereken bir hayatı olduğunu ona kim hatırlatacak?
Eşyalar tarafından yaşatılma tehlikesiyle karşı karşıya olduğumuzu kim
fısıldayacak kulaklarına? Estetize etmeyen her şey! Ama bu sorumluluğu taşımak
elbette estetikten yoksun olmayı gerektirmemeli. Estetize edilmeyen bir estetik
yaratılmalı. Tabi insanları ahmak yerine koyan ve ‘’uyanın!’’ diyen o çokbilmişlerden
olmadığımı, onları sahici bulmadığı belirtmem gerekiyor ki bu cümleyi yazarak
belirtmiş oldum.
Sonuç olarak, gerçekleri göstermek bir çözüm, formül müdür
tam olarak bir şey diyemem. Denemek ve gerçekleri yansıtma, aktarma biçimimizi
geliştirerek kendimize bir bölge bulmak gerekir. Ama emin olduğum ve bundan
sonra demekten çekinmeyeceğim şey; estetize etme, yani yalanlama, gerçeğe
aykırı süslemeler yapma bu dünyaya ve onun insanlarına yapılan en büyük
hatalardan biridir. Hele hele bu çağda.
Seyyah, yırtıcı bir hayvandan kurtulmak için susuz bir kuyuya atar
kendini. Orada, kuyunun dibinde bir ejderha görür, onu yutmak için ağzını
açmıştır. Yırtıcı hayvan tarafından parçalanmamak için yukarı çıkmaya cesaret
edemeyen, ama ejderha tarafından da yutulmamak için aşağıya atlayamayan bu
zavallı, kuyunun duvar taşları arasında yetişen bir dalı yakalar ve ona sımsıkı
tutunur. Elleri uyuşur... O sırada biri beyaz diğeri kara iki farenin, onun
tutunduğu dalın çevresinde dolaşıp, dalı kemirmekte olduklarını görür. Havada
debelendiği sürece, çevresine de bakınmaktadır. Çalının yapraklarında bal
damlaları görür, dilini uzatıp bunları yalamaya koyulur... İşte ben de aynen
öyleyim; ölüm ejderhasının kaçınılmaz bir şekilde beni beklediğini, beni
parçalamaya hazır olduğunu bildiğim halde, hayatın dallarına tutunuyorum ve bu
azaba niye düştüğümü bir türlü aklım almıyor. Ve şimdiye kadar bana teselli
vermiş olan balı emmeyi deniyorum.
Böyle yazar Tolstoy. Hayatın
anlamını aradığı ve bu uğurda mücadele ettiği deneyimleri aktardığı kitabında: İtiraflarım. 1828 ile 1910 yılları
arasında yaşayan Lev Nikolayeviç Tolstoy’un seksen iki yıllık uzun ömrü ilk
gençliğinden itibaren her zaman gerçeği aramakla geçmiş ve bu hususta fizik,
metafizik gibi başlıkları incelemiştir. Hayatını kusursuzlaştırma, hayatının dümenini
tamamen eline alma fikri onu her zaman ‘’kendisini arayışa yollayan bir insan’’
haline getirmiştir. Daha da açmak gerekirse Tolstoy, kendisine göre hayatın
belli başlı kurallarını çizmiş ve o kurallara göre yaşamaya çalışmıştır:
Ama hayatının dümenini tamamen
eline alma ya da kendini kusurlarından arındırma çabası bu liste ile de son
bulmamıştır. Yazarın aynı zamanda gündelik günahlarını yazdığı bir de defteri
vardır:
Zengin bir aileden gelmektedir.
1851 yılında Rus ordusuna yazılmış ve Kırım Savaşı’na katılmıştır. Hiç durmadan
tartan, gözlemleyen, başka başka öğretilere giden Tolstoy’un bu gerçeklik
arayışı, bireysel hayatıyla sınırlı kalmamıştır. Rus köylüsünün yoksulluğu onu
etkilemiştir. Gazete ve dergilerde yazılar yazmış, mülkiyet konusunda aldığı
radikal kararlarla servetini köylülere dağıtmıştır. 1880’de yazdığı İtiraflarım, kendisini ve çevresini
sürekli tartan bir adamın günlüğüdür. Rastgele açtığınız herhangi bir
sayfasında dahi mutlaka bir şeyler tartılıyor, bir şeylerin sahici olmadığı
öngörülüyor ve bu nedenle gerçek tekrar ele alınmaya çalışılıyordur.
Notos dergisi Haziran-Temmuz 2016
sayısında bir Tolstoy dosyası hazırlamıştı. Şu an elimde olduğu için hakkında yazılan
bazı cümleleri size aktaracağım:
Tolstoy’un yabancılaşmış insanı kendine o sonu gelmez ‘’Kimim ben?’’
sorusunu değil, ‘’Neden buradayım ve nereye gidiyorum?’’ sorusunu sorar.
Kendini tanıma sorunu çoktan çözülmüştür. Vurgudaki bu fark esas önem arz eder
ve Tolstoy’un gerçekçiliğinin meziyetlerinden biridir. (Ernest J. Simmons,
Çeviren: Yasin Sofuoğlu)
Ateş bir imgedir. Prometheus aslında bilgiyi/ aydınlanmayı çalmıştır
tanrılardan. Aynı eylemi Tolstoy da yapacaktır. Evet, o da kendi yoksul köylüleri
ve bütün umutsuz insanlar için birçok riski göze alacak, yeryüzünün daha güzel
bir yer olması için, insanın daha iyi olabilmesi için cesurca fedakârca
çabalayacaktır. (Ahmet Ümit)
Tolstoy’un Rus düşünce tarihinde değeri hala çok büyüktür. Düşüncesinin
aşırılıkları, mükemmeliyetçiliği ve soyut ahlakî ilkeye tek taraflı bağlılığı,
Rus düşüncesinin ana ve belirleyici öğelerinden birini sınırına getirmiştir. (Vasili
Vasilyeviç Zenkovski, Çeviren: Kayhan Yükseler)
Yine aynı dergide çok güzel bir
ifade vardır: ‘’Dostoyevski ruhanî, Tolstoy cismanî olanla ilgilenir.’’ Bu
açıklamayı baz alıp bir şeyler daha ekleyecek olursak; Bu büyük Rus yazar, bir
ev inşa etmek ister: Gerçekliğin evi. Ve bu inşaya başlamak için en sahici
kumu, en sahici demiri, en sahici çimentoyu bulması gerekmektedir. Tolstoy otuz
yıl boyunca, bu evi inşa etmek adına en sahici malzemeleri bir bir aramış,
bulduğunu sandığı zaman bir süre sonra elinde gerçek bir malzeme olmadığını
öngörmüş ve tekrar en hakiki gereçleri bulmak adına yola koyulmuştur. Sonunda
vardığı noktayı gelin İtiraflarımdan
okuyalım:
Bizim çevrenin –en direkt
haliyle; zengin kesimden söz ediyor- dindarlarının bütün hayatı, inançlarıyla
çelişkideydi. Çalışanlar arasındaki dindarların bütün hayatı ise, din
bilgisinin verdiği ‘’hayat anlamı’’nın bir onayıydı. Ve ben, bu insanların
hayatına ve inancına gittikçe daha yakından bakar oldum. Ve ne kadar yakından
baktıysam, şuna o kadar çok inandım ki, onlar için din, gerekli bir şeydi.
Onlar için sadece o, hayatın anlamını vermekte, hayatı mümkün kılmaktadır.
İnançsız bir hayatın mümkün olduğuna inanan, ancak binde bir insanın kendini
dindar saydığı bizim çevrede gördüğümün tersine, onların çevresinde binde bir
inançsız var. Bütün hayatın tembellik, sefahat için akıp gittiği bizim çevrenin
tersine, gördüm ki, bu insanların bütün hayatı yorucu bir çalışma içinde
geçiyor ve onlar hayatlarından memnunlar… Sonra, çoktandır içimde hazırlanan ve
tohumlarını içimde taşıdığım bir ihtilal oldu. Bizim çevrenin zenginlerinin,
varlıklıların ve kültürlülerin hayatı artık bana iğrenç gelmekle kalmıyordu,
üstelik benim için bunların hiçbir anlamı kalmamıştı. Bütün davranışlarımız,
görüşlerimiz, bilimimiz, sanatlarımız, her şey benim için yeni bir anlam
kazandı: Anlamıştım ki, bütün bunlar oyuncaktan başka bir şey değil. Bunlarda
bir anlam aranmazdı. Oysa çalışan bütün halkın hayatı, gerçek değeri içinde
önümdeydi. Anlamıştım, hayatın kendisi buydu. Bu hayata verilen anlam,
gerçekti. Ve onu kabul ettim. (Tolstoy/ İtiraflarım/ Sis Yayıncılık/
İngilizceden çeviren: Funda AYDIN)
Böyle söylemişti sonbaharın –şiirsel olsun
diye değil, gerçekten bir sonbaharın- akşamında, yaşamını idame ettirmekte hiç
de zorlanmayan filozoflar ve yazarlar için. Kimdi, neydi, nereden geliyordu?
Çocukluğu, şimdiki yaşayış tarzına paralel bir çocukluk değildi. Olması da
zorunlu değildi. Ama galiba, ilk gençliğinden itibaren edebiyat, sanat
çevrelerine giren, aile hayatının da bu dünyadan izler taşıyan bir aile
olmasını içten içe istediği zamanlar olmuştu. Ve bu hususta tanıdıklarına
sıklıkla yalan söylediği de. Neden
böyle yaptığıyla, niçin gerçeği söylemediğiyle ilgili kendisini defalarca
sorguya çekse de nafileydi. Gerçeği, yani ailesinin kökenlerini, başına gelmiş
iyi ya da kötü hatıraları olduğu gibi aktardığı nadirdi. Bunu yıllar yılı
yaptığı için sonunda ilk anlattığı şekilde haz alamasa da bunu yapmayı sürdürüyordu.
Oysa kendisine karşı bunun tam tersi bir ciddiyette, tam karşıtı bir sertlikte
takınıyordu tavrını: Yaptığı her eylemi sorgulayarak ve bu eylemleri gerçekten
mi yapıp yapmadığını gözlemleyerek.
‘’Başkasından kaynaklanmak olumsuzluktur.’’
Üzerine yıllarca düşündüğü, gözlemlediği konunun en az kelime ile anlatılmış bu
halini seviyordu: Başkasından
kaynaklanmak olumsuzluktur. Sonraları, yani artık söylediği bu yalanlara
daha tecrübeli bir bakış açısıyla baktığı zamanlarda, aslında bu gerçek dışı
açıklamalardan bir çıkar gözetmediğini, yalnızca bunlardan zevk aldığını fark
etmişti. Ve geçmişindeki bu haylaz çocuğu anımsadığında ona kızmasına rağmen
için için de gülüyordu. Çünkü kendisini her an sorguya çeken, her an kendi eylemlerinden
şüphe edecek kadar kendine soru soran, davranışlarının kaynağında bir riya mı
yoksa başlı başına bir gerçek mi olduğunu tartışıp duran bu insan, neden
gerçeğe bu kadar düşkünken yalanlar söylüyordu? Paralı buhranlar yaşadıklarını
iddia ettiği sanatkârlara kızması, yine aynı gerçeği arayış niyetinden
kaynaklanıyordu. Bir arkadaşının kendisi için söylediklerine katılıyordu: Sen
her şeyin farkındasın, demişti ona. Evet, bir başkasının yaşadığı olayın içine
kendisini sokup hemen pozisyonlanabiliyor ve duruma bir açıklık ya da
alternatif getirebiliyordu. Bu onun doğasında vardı. Birkaç farklı kişiliğin
belirtilerini çok kolaylıkla üzerinde taşıyabiliyor, bir an ‘’o’’ olabiliyorken
hemen bir başka anda da ‘’o’’ olabiliyordu. O: yani çoklu karmaşa.
Ama gerçeği bulma yolunda çocukluğundan
beri gelen bir dürtüsü vardı. Küçücük bir veletken dahi ablasının önce onu
kızdırmasına ve ardından özür mahiyetinde kendisine bir kazak almasına karşı
yaptığı yorum, o yorumu yapabildiği bakış açısı, kendisinde daima saklıydı.
Şöyle demişti ablasına: Beni kırdın ve ben de buna sessiz kaldığım, bir tepki
vermediğim için vicdanınla baş başa kaldın. Şimdi beni kırdığın için pişmansın
ve aklınca benimle aranı düzeltmek istiyorsun. Oysa aranı düzeltmek istediğin
tek şey vicdanın. Peki kendisini aylarca aramayıp sonra
birden halini hatırını soran ve kendisini özlediğini ifade eden o yalancılar
için dedikleri? Ki belki de en ve tek örnek gösterilebilecek yanı, ortaya
attığı bu eleştiri kazanında kendi hatalarını da kaynatmasıydı. Şuydu cümlesi
veledin: Kendini yalnız hissettiğin için
özleyecek birilerini arıyorsun. Bunun adı vefa değil. Yeterince sosyalleşince
hepsini unutacaksın.
Gerçekle yalanı, başkasından kaynaklanmakla
kendi gönlünden kaynaklanmayı bu kadar iyi ayırt edebilmesi, belki de kendinde
fark ettiği tek faydalı ve yetenekli yandı. Ama buna rağmen elbette o bir bilge
değil, bir amatördü. Satırlarını okuduğu yazarlardan çok şey –kendisi adına çok
şey- öğreniyordu. Ve o denli gözlemlemesine rağmen hala kendisinde de fark
etmediği riyaların ve koşullanmışlıkların olduğunu. Ama bu sarsıcı gerçekleri
öğrenmekten memnun olsa da, bu tespitleri bir başkasından öğrenmek onun hoşuna
gitmiyordu. Zira kendince öğrendiği, kendince gözlemlediği bir şeyde harekete geçebilirdi
yalnızca. Şahıslar konusunda yalnızca kendince öğrendiği, gözlemlediği
şeylerde… Yoksa bir başkasından öğrenilen bilginin de kendisini çoğu zaman bir
koşullanmışlığa, ezberciliğe götüreceğini düşünüyordu, belki de emindi bundan. İnançla
yaşadığı sorunlar da bu hususta ortaya çıkıyordu: Kendi emeği, duygusu olmadan
bilgiler edinen insanların çoğu –fakat asla hepsi değil- ona göre ses kayıt
cihazlarına benziyordu. Tuşa bastığınız anda söylediklerinizi, yalnızca
söylediklerinizi kayda alan, bu söylenenlerle ilgili kafasında bir soru ya da
merak oluşmayan ve kaydı dinlemeye başladığınız anda yalnızca bir başkasının
cümlelerini tekrar eden ses kayıtlarının, kendileri olabildiklerine
inanmıyordu. Ve uzak duruyordu böyle durumlardan. Zira o bir ses kayıt cihazı
değil ama bir radyo olmak istiyordu. İçeriğini kendisinin belirlediği, kendi
tercih ettiği şarkıların çaldığı bir radyo… Bu nedenle yükleniyordu kendisine,
bu nedenle zorluyordu kendisini. Ve yaşadığı, yaşayıp geride bıraktığı her günün
ardından ‘’görev’’ine en yakın hissettiği zaman hep ‘’an zaman’’ oluyordu.
Eksikti geçen her gün. Her bir gün öncesi eksikti. Çünkü üzerine düşünüyordu.
Düşünüyor, tartıyordu. Çekirge de kendisiydi, onu yakalamak için uğraşan avcı
da. Ama ne yapsa etse çekirgeyi yakalayamıyor, çekirge her seferinde biraz daha
ileri atılıyordu. Bu huzursuzluklarından da memnundu, öyle öğrenmişti çok
önemli bir bilgeden, koşullanmamış bir vaziyette…
An zamandan memnun olmayarak ve her daim
ilerideki bir günün kusursuz olacağını zannederek geçirilen zamanın yanılgısına
o da düşmüştü. O da bakmıştı uzaklara ve kendinden pek de emin olmayan
beklentilerle yaşamıştı. Ama geçen her an zamanın da bir vakitler ilerideki bir
zaman dilimi olduğunu ve aslında tek parolamızın kelimenin tam anlamıyla şu an
olduğunu, gelecekteki bir günün de tıpkı dün gibi geçip gideceğini öğrendiği o
zamanlar, evet o zamanlar onu cesur ve ‘’o anın adamı’’ yapmaya başladı. Ve
öyle sevdi ki bu parolayı, öyle sımsıkı bağlanmak istedi ki ona, onu bu hararetten
ve büyüden alıkoyacak çevrelere, sohbetlere, dünyalara girmeyi reddetmek istedi
sonunda. Kimi zaman başardı, kimi zaman engeli oldu kendisinin. ‘’Kendisinin
engeli olmak’’ duydunuz mu hiç bunu? Ve kendisinin engeli olanların en büyük
hastalığının, bu engelin farkına varmamaları olduğunu? Neden ‘’varamamaları’’
değil de, ‘’varmamaları’’? Çünkü ikisi arasında büyük ve önemli bir fark var:
İlkinde insan bunu istese dahi şartların ona asla –ama gerçekten ve gerçekten
asla- müsaade etmediği gibi bir anlam ortaya çıkabilirken, ikincisinde
rahatlıkla kişinin kendi iradesinden söz açabiliriz. Ona göre; bir savaşın
ortasında kalmadıkça, ölümcül bir hastalıktan dolayı yataklara düşmedikçe ve
yani buna benzer radikal hadiseler başa gelmedikçe insanın kendi başarısızlığı
için ‘’yapamıyorum’’ gibi bir yargıya varması mümkün değildi, sadece ‘’yapmıyorum’’dan
söz edilebilirdi. Ona göre aile, parasızlık, yaşanılan şehir, okunan okul gibi
konularda sürekli şikâyet eden ve bir başka uğraşa vakit bulamadığını bahane
eden insanlar kendilerini kandırıyorlardı. Otuzlu yaşlarda, olgun ve kendine
güvenen bir kadının dediğini doğru buluyordu bu hususta: İnsan bir şeyi gerçekten istedi mi, sosyal hayatından da uykusundan da
feragat edip o şeyle uğraşabilir. Kimi zaman ekmek almak için bile sokağa
çıkmaya üşenip sigara almak konusunda hiçbir üşengeçlik belirtisi göstermemek
buna en basit ve ilk örneklerden biriydi.
Sorumlu olduğunu düşündüğü konular vardı ya
da o öyle görüyordu kendini; dünyada sorumlu olduğumuz konular olduğunu… İyi,
düşünceli bir aile varsa onlara karşı sorumluluk, iyi ve güzel bir hayaliniz
varsa o hayale karşı sorumluluk, yaratıcı bir eser meydana getirme arzusu varsa
da o ihtirasa sorumluluk insanın kendini zorlamasını, uyuyacağı vakitlerde son
bir iki adım daha atmasını sağlıyordu. Ama ne dün ne de bugün insanların ortak duygusu
bu olmuştur. Genelde farklı düşünen bir iki zırdeli gelir ve birtakım alışılmış
tavırları alt üst eder, kendisinden sonrakilere tüm bu eylemlerini bırakır ve çeker
giderdi. Evet, belki de dünya çoğu zaman böyle bir yerdi. Bu iddiasından,
eğitim amacıyla bir araya gelen, idealleri ve gayeleri olan insanları ayrı
tutuyordu. Çünkü gerek dün gerek bugün bir tek onlar kendilerini ‘’bir şeylere’’,
mesela yaşama anlam katmaya adamışlar, vermişlerdi.
Yaşam konusunda Albert Camus’un görüşlerine
yakınlık duyuyordu: Kötülüğü hayattan çekip çıkaramayız ama insan, hayatına
ancak bu kötülükle mücadele ederek bir anlam verebilir. Yazının başında da
belirtildiği üzere ‘’paralı buhranlar’’ yaşayan insanların lüks kederleri ve
daha da ötesinde o kederciklerin insanlar tarafından ciddiye alınmasıysa onun
için bir işkenceydi.
Belki biraz, belki de birazdan fazlaca bir
insanın zihnini, duygularını, düşüncelerini aktarmaya çalıştım. Bu bir öykü mü,
bir masal mı, yoksa sadece bir deneme mi hiçbirimiz bilemiyoruz. Teoriler,
edebiyat kuralları bu yazı hakkında mutlaka bir değerlendirme yapacaktır. Ama
bu yazı ne bir öykü hissiyatıyla yazıldı ne de amacı buydu. Amacı, çocukluğundan
beri yalnızca gerçek eylemlerde bulunan biri olmak adına kendini zorlayan,
köşeye çeken, bu bahiste kimi zaman başarılı kimi zaman bedbaht bir yaşantıyı
aktarmaktı. Yazıldığı ve yayımlandığı andan itibaren de bu yazı, kimi okurlarca
onaylansa ve haklı görülse bile, anlatmaya çalıştığı şeyleri insanların yeteri
kadar hissetmeyeceğini, üzerine gerçek bir biçimde düşünmeyeceklerini biliyor.
O halde, neden yazıyor? Deli mi? Hayır, tam aksine! ‘’Yazmasam delirecektim!’’
